Deze zomer ontstond er commotie over de plannen van de provincie Noord-Holland om natuur te ontwikkelen op de graslanden in de Binnenduinrand van Santpoort. Ondernemers vrezen dat ze hun bedrijven dan niet kunnen voortzetten. Er verschenen stukken in de krant, er werd een petitie ‘Behoud de Santpoortse boeren’ gestart. De ondernemers deelden hun zorgen met Stichting Santpoort.
Stichting Santpoort vindt dit een heel waardevol gebied voor Santpoort. Wij willen graag de belangenbehartiger van het landschap en het dorps-DNA zijn. Daarom zijn we betrokken geraakt bij deze problematiek.
Wat is er aan de hand?
Al in 1990 bedacht het Rijk de Ecologische Hoofdstructuur (EHS). Dat is een samenhangend geheel van bestaande en nieuw te realiseren natuurgebieden met ecologische verbindingszones. Doel is het versterken van de natuur in Nederland. De EHS zou gereed moeten zijn in 2018.
De plannen voor de EHS kregen geleidelijk vorm. Op kaart werden de grenzen van de EHS aangegeven. Er werd bedacht wat voor soort natuur er mogelijk zou kunnen zijn. Tussendoor veranderden de natuurplannen ook. Door politieke bezuinigingen moest de EHS kleiner en goedkoper worden.
In 2013 verschoof de verantwoordelijkheid voor het natuurbeleid van het Rijk naar de provincies. De EHS werd voortaan Natuur Netwerk Nederland (NNN) genoemd.
In de loop der jaren is een groot deel van de NNN gerealiseerd, maar het netwerk is nog niet helemaal gereed. De makkelijkste klussen zijn geklaard, wat nu nog resteert zijn meer ingewikkelde situaties. Afgesproken is dat alle provincies de NNN moeten afronden vóór 2027. Inmiddels is het realiseren van de NNN gekoppeld aan het oplossen van stikstofproblemen en het verbeteren van de watersituatie.
Tot voor kort konden grondeigenaren op vrijwillige basis meewerken aan het realiseren van de NNN. Begin 2021 hebben de provincies besloten dat de grond die nodig is voor de NNN, uiteindelijk kan worden onteigend.
Project Binnenduinrand Zuid-Kennemerland
Voor ons is het project Binnenduinrand Zuid-Kennemerland van belang. Grofweg gaat het om drie hoofdgebieden: graslanden bij Santpoort, Tuinbouwgebied Haarlem en Vogelenzang. Meer informatie met o.a. een kaart vindt u op de website van de provincie https://www.noord-holland.nl/Onderwerpen/Natuur/Natuurversterking_Stikstof/Aanpak_per_gebied/Gebieden/Zuid_Kennemerland
Op de graslanden bij Santpoort moet in totaal zo’n 25 tot 30 ha natuur worden ontwikkeld. De provincie heeft een ecologisch adviesbureau laten uitzoeken welke soorten natuur mogelijk zijn. Er zijn drie mogelijkheden: Vochtig hooiland, Kruiden- en faunarijk grasland en Ruigteveld. Vochtig hooiland is qua natuur het meest waardevol en meest bijzonder. Kruiden- en faunarijk grasland is minder waardevol. De derde mogelijkheid – Ruigteveld – is het minst waardevol en telt voor de provincie eigenlijk niet mee.
Inrichting en beheer
Om natuur te ontwikkelen moeten de graslanden schraler en natter worden. Dat geeft beperkingen voor het gebruik, zowel het agrarische als het recreatieve gebruik. Voor Vochtig hooiland bijvoorbeeld is beweiding eigenlijk niet of nauwelijks mogelijk, je kunt er nog wel ruwvoer winnen (maaien). Betreding door wandelaars is niet toegestaan, laat staan dat er nog evenementen in de feestweek mogelijk zijn
Bij Kruiden- en faunarijk grasland is beweiding door paarden en melkvee zeer beperkt (2 koeien of paarden per hectare), jongvee is – onder voorwaarden – nog wel mogelijk. Ook hier is ruwvoerwinning mogelijk. Wat betreft recreatief gebruik: er mag alleen een wandelpad door het weiland worden uitgemaaid.
Hoe te realiseren?
De natuurontwikkeling kan op verschillende manieren worden gerealiseerd..
De grondeigenaren kunnen zelf de inrichting en het beheer uitvoeren, ze kunnen dan een financiële vergoeding van de provincie krijgen.
Grondeigenaren kunnen hun grond verkopen aan de provincie. De provincie zal dan zelf zorgen voor inrichting. De provincie zal zeer waarschijnlijk de gronden daarna doorverkopen aan een partij die tegen een vergoeding de grond gaat beheren.
Uiteindelijk is zelfs onteigening van de grond mogelijk.
Visie Stichting Santpoort
In september 2021 heeft Stichting Santpoort haar visie op de Binnenduinrand van Santpoort https://www.stichtingsantpoort.nl/natuurontwikkeling-aan-de-binnenduinrand/
geformuleerd. Onze visie sluit aan bij het Ontwikkelingsperspectief Binnenduinrand van de gemeenten in Zuid-Kennemerland en de provincie uit 2018, waaraan ook de Stichting Santpoort een bijdrage heeft geleverd. Hierin is ook beeldend beschreven hoe mooi dit gebied is: “Een prachtig afwisselend landschap met kilometers strand, uitgestrekte duingebieden, bossen, eeuwenoude buitenplaatsen en monumenten, groene villawijken, karaktervolle dorpen en kleinschalige agrarische gebieden,….”
Wij hebben er in de visie voor gepleit dat de natuurontwikkeling zo wordt vormgegeven, dat er een goede balans is tussen natuur, landschap en cultuurhistorie, waarbij agrarisch gebruik met een redelijke bedrijfsvoering mogelijk blijft en waarbij ook de binding met het dorp behouden blijft bijvoorbeeld door het medegebruik van gronden voor activiteiten.
Verder hebben we ingezet op een dialoog tussen de provinciale overheid, de betrokken agrariërs en andere belanghebbenden, waarin het belang van agrarisch gebruik voor het landschap en de verbinding met Santpoort worden onderkend en gewaardeerd.
Reacties van onze achterban
We hebben veel reacties op de visie gekregen vanuit onze achterban. Hieruit sprak veel waardering, vaak ook gewoon ‘liefde’ voor de schoonheid en het schilderachtige van dit gebied. Ook veel vragen en suggesties overigens. Verreweg de meeste reacties gaven steun aan onze visie, meestal voorzien van toelichting en opvattingen over de gewenste verdere ontwikkeling van het gebied en de opstelling van onze stichting daarin. Hierbij werd door velen aangegeven het gebied inclusief bedrijven te willen houden zoals het is. Er werden door anderen ook suggesties gedaan, waardoor de landschappelijke en natuurlijke waarden nog verder verhoogd kunnen worden.
Overleg
In de afgelopen weken hebben we verschillende gesprekken gevoerd, met de projectmanager van de provincie, met wethouder en raadsleden van gemeente Velsen, met de betrokken boeren en met mensen uit onze achterban. Ook hebben we de gedeputeerde Esther Rommel die het natuurbeleid in haar portefeuille heeft gevraagd om een gesprek. We hebben daarop nog geen antwoord ontvangen.
De gesprekken leverden ons veel informatie op over de verschillende belangen, standpunten en posities. Daarbij hebben wij steeds onze visie ingebracht en benadrukt dat er een dialoog tussen provincie en betrokkenen op gang moet komen.
Gebleken is dat de provincie werkt aan een uitvoeringsstrategie voor de natuurontwikkeling in de Binnenduinrand. Belangrijk hierin is de keuze voor het natuurtype dat moet worden ontwikkeld (Vochtig Hooiland of Kruiden- en faunarijk grasland). De provincie ziet de keuze voor het natuurtype als een politieke keuze, waarvoor de gedeputeerde verantwoordelijk is. Het is nog niet duidelijk, of de Provinciale Staten een stem in de besluitvorming zal krijgen. In het voorjaar van 2022 zal een definitief besluit worden genomen.
Gemeente Velsen is formeel gebonden aan het besluit dat de gedeputeerde zal gaan nemen. De gemeente heeft wel duidelijk laten weten zich verbonden te voelen met de huidige bedrijven en met de waardering die het huidige landschap geniet bij bewoners van Santpoort. De gemeente wil waar mogelijk ook een aandeel leveren in het tot stand brengen van een dialoog tussen provincie en ondernemers. De betrokkenheid blijkt ook uit de motie die door de gemeenteraad unaniem is aangenomen op 25 november jl. Hierin wordt de provincie opgeroepen om o.a. gezamenlijk met de boeren tot een oplossing te komen, te zorgen voor een goede afweging van alle maatschappelijke belangen, om de diversiteit aan landschappen in de binnenduinrand te behouden en af te zien van onteigening.
meer informatie over motie 26.
Pas begin 2021 heeft de provincie Noord-Holland de uitvoering van de natuurontwikkeling in de Binnenduinrand opgepakt. De provincie heeft nagelaten om vóór die tijd actief contact en communicatie te zoeken met de ondernemers, gemeentelijk bestuur en andere belanghebbenden over wat dit beleid zou kunnen betekenen, hoe het gezamenlijk samen zou kunnen worden ingevuld etc. Toen de provincie eindelijk in het voorjaar van 2021 in gesprek ging met de ondernemers, kwam dit voor hen als een donderslag bij heldere hemel. En al helemaal omdat er direct al werd gesproken over mogelijke onteigening, als de ondernemers niet vrijwillig zouden meewerken.
Intussen hebben de betrokken Santpoortse ondernemers samen met hun collega’s in Vogelenzang die in dezelfde positie verkeren verschillende acties gevoerd. Ze hebben de leden van de provinciale Commissie voor Natuur, Landbouw en Gezondheid op werkbezoek gehad en ze hebben ingesproken bij een hoorzitting van die Commissie. Recent is de gedeputeerde op werkbezoek geweest. Daarbij zijn de resultaten van de petitie overhandigd. In Santpoort alleen al waren er zo’n 5650 ondertekenaars.
Dialoog
Het lijkt erop dat de gedeputeerde en provinciale statenleden het gesprek met ondernemers, met gemeentelijk bestuur en raadsleden en met andere betrokkenen serieus aan willen gaan. Dat is goed. Maar voor een daadwerkelijk vruchtbare dialoog is het volgens Stichting Santpoort nodig dat er erkenning komt voor alle belangen en er een goede afweging komt tussen natuur, landschap, agrarisch gebruik en verbondenheid met het dorp. Waarbij niet normen en criteria voor natuurambities alles bepalend zijn, maar creatieve oplossingen worden gezocht en maatwerk wordt geleverd.
Stichting Santpoort heeft haar eigen positie ingenomen in de discussie, als belangenbehartiger van het landschap met het bijbehorende agrarische gebruik, de cultuurhistorische waarde daarvan en de betekenis die de Santpoortse bedrijven in dit verband hebben voor de dorpsgemeenschap. Vanuit deze positie hebben we in diverse publicaties en overlegsituaties onze visie en positie duidelijk gemaakt. We zullen ons blijven inzetten voor een vruchtbare dialoog die een integrale oplossing brengt.